De uitvinder

Jan van der Heyden (1637-1712)

 

‘Vroeger,’ zei mijn grootvader, ‘was het ’s nachts pikdonker op straat. Je zag geen hand voor ogen. Als je naar buiten ging, moest je een kaars meenemen. Maar als het flink waaide, had je daar natuurlijk weinig aan. Er zijn hier in Gorinchem heel wat mensen zo maar pardoes de gracht in gelopen, puur vanwege de duisternis. Tegenwoordig is dat ondenkbaar, we baden in het licht. En weet je aan wie we dat te danken hebben? Aan Jan van der Heyden uit de Arkelstraat.’

Ik keek mijn opa verbaasd aan. Ik had nog nooit van Jan van der Heyden gehoord. ‘Heeft die het licht uitgevonden?’

‘Ja, jongen, de straatverlichting! Knap hè? Hij is de grootste uitvinder die wij hier in Gorinchem ooit hebben gehad. En het gekke is: eigenlijk wás onze Jan helemaal geen uitvinder. Hij was kunstschilder, hij schilderde stadsgezichten. Misschien viel het hem daarom wel op hoe donker het ‘s avonds altijd was op straat.’

‘Of misschien is hij zelf een keer de gracht in gelopen, opa!’

‘Wie weet. Hoe dan ook: hij bedacht een fantastische straatlantaarn, die altijd werkte. Ook als het heel hard regende of waaide. Hij had zelfs uitgekiend waar die lantaarn het best op kon branden: een mengsel van raapolie en lijnolie. Was jij op dat idee gekomen? Ik niet. Maar onze Jan van der Heyden uit onze Arkelstraat bedacht dat soort dingen gewoon. Hij heeft trouwens nog veel meer uitgevonden. Bijvoorbeeld: de brandslang.’

‘Hadden ze die vroeger ook nog niet?’

‘Nee jongen. Het is onvoorstelbaar, maar er is een tijd geweest dat er geen brandslangen bestonden. De brandweer probeerde branden te blussen met emmertjes water. En met grote bakken waar ze het water dan uit spoten. Zo’n bak noemden ze “de wonderspuit”. Nou, zo’n wonder was dat helemaal niet, want een slang zat er dus niet aan. Ze konden die waterstraal helemaal niet goed richten en ze konden zo’n enorme bak water natuurlijk ook niet even snel verplaatsen.’

‘Onhandig, opa.’

‘Dat zeg je nú. In die tijd waren de mensen maar wat trots op hun wonderspuit. En eigenwijs waren ze ook. Want toen onze Jan van der Heyden met zijn brandslang op de proppen kwam, wilden de mensen daar eerst niks van weten. Tot hij ging demonstreren wat je er allemaal mee kon. Toen wou iederéén wel zo’n slang hebben. Vervolgens is Jan een brandslangenfabriekje begonnen en daar is hij aardig rijk mee geworden.’

‘De rijkste man van Gorinchem, opa?’

‘Nou, dat niet. Jan was toen allang geen Gorcumer meer, maar een Amsterdammer. En bovendien: we hebben hier in Gorcum nog wel rijkere mensen gehad.’

Daarover later meer!

 

In deze serie verhalen ontdekt verteller Johannes de geschiedenis van Gorinchem, de stad van zijn grootvader.

 

Meer sterke verhalen beleven?

Dat kan tijdens de StoryTrail stadswandeling Gorinchem, een verhalenwandeling en een historische belevenis in één. En je kunt verhalen lezen in De Stad Gorinchem.  Speciaal voor deze Gorkumse krant schrijft verhalenverteller Johannes de rubriek Sterke Verhalen.